ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΑΠΟ ΤΟΝ Γ. ΜΠΑΜΠΙΝΩΤΗ

Ιστορία των Λέξεων (Α΄ έκδοση, Νοέμβριος 2009, σελ. 1.720).

Ένα ετυμολογικό λεξικό, κατάλληλα συντεταγμένο, είναι από τη φύση του ένα από τα πιο ελκυστικά και αποκαλυπτικά αναγνώσματα. Ελκυστικό και αποκαλυπτικό γιατί, στην πραγματικότητα, ένα ετυμολογικό λεξικό αποτυπώνει την προέλευση και την ιστορία των λέξεων μιας γλώσσας και, φυσικά, μέσα από τις λέξεις τις έννοιες που συνέλαβε και εξέφρασε γλωσσικά ένας ολόκληρος λαός.

Αρχή επιστήμης ονομάτων επίσκεψις. Κατ’ εξοχήν «επίσκεψις», εξέταση δηλαδή τής αρχής των λέξεων, είναι η αναζήτηση τής ετυμολογίας τους. Με την αναγωγή στην αληθή προέλευση τής λέξης (αυτό σημαίνει ο όρος ετυμολογία) αποκαλύπτεται και φωτίζεται η πρωταρχική σύλληψη τής λέξης, αυτή που οδήγησε στη συγκεκριμένη σημασία της. Άλλωστε αποτελεί γενικότερη παραδοχή ότι η γνώση περνάει αναπόφευκτα μέσα από τη σημασία των λέξεων και μέσα από τις πρώτες έννοιες που αποκαλύπτονται με την ετυμολογία.

Ποιος δεν αναρωτήθηκε συχνά από πού «βγαίνει» αυτή ή εκείνη η λέξη, στο πλαίσιο μιας δημιουργικής περιέργειας, έμφυτης στον άνθρωπο, για την καταγωγή των λέξεων τής γλώσσας του. Η περιπλάνηση σ’ ένα έγκυρο επιστημονικό ετυμολογικό λεξικό, που διαθέτει πληρότητα, δείχνει αβίαστα ότι οι ρίζες των λέξεων συνδέονται τόσο με συγγενείς λέξεις άλλων γλωσσών τής ίδιας οικογένειας όσο και με ένα σύνολο λέξεων που ανήκουν στην ίδια γλώσσα. Έτσι οι λέξεις διασταυρώνονται ετυμολογικά οριζόντια (στην ίδια γλώσσα) και κατακόρυφα (σε συγγενείς γλώσσες). Δεν υφίσταται «ετυμολογική μοναξιά»! Όλα αυτά είναι φανερά στον αναγνώστη τού παρόντος Ετυμολογικού Λεξικού, το οποίο –από μια σταθερή πεποίθηση τού συγγραφέα– δεν περιορίζεται σε απλές ξηρές πληροφορίες που θα ενδιέφεραν μόνο τον ειδικό, αλλά αποτυπώνει την προέλευση και την ιστορική πορεία κάθε λέξης τής ελληνικής γλώσσας με πληροφορίες, συνδέσεις, συγκρίσεις και σχόλια που ενδιαφέρουν κάθε ομιλητή.

Ας σημειωθεί ότι για το τεράστιο πλήθος των λέξεων τής γλώσσας μας, που ανάγονται στην Αρχαιότητα ή στο Βυζάντιο ή ακόμη και σε νεότερους χρόνους, δεν περιοριζόμαστε –όπως συνήθως συμβαίνει– στο να δηλώνουμε μία λέξη ως αρχαία ή μεσαιωνική κ.λπ., αλλά δίνουμε πλήρεις ετυμολογικές πληροφορίες και γι’ αυτές τις λέξεις, δηλ. για όλες τις λέξεις τής σημερινής γλώσσας μας. Θεωρούμε σημαντικό να γνωρίζει ο αναγνώστης ότι αυτή ή εκείνη η λέξη που χρησιμοποιεί σήμερα πρωτοαπαντά στον Όμηρο, στον Αισχύλο, στον Θουκυδίδη, στον Πολύβιο ή στο Ευαγγέλιο ή σε έναν Βυζαντινό χρονογράφο κ.ά. και ποια σημασία είχε αρχικά, που ενδεχομένως άλλαξε στην ιστορική της πορεία.

Επειδή καμία γλώσσα στον κόσμο, δηλαδή οι άνθρωποι που την μιλούν δεν ζουν χωρίς επαφές με άλλους λαούς, άλλους πολιτισμούς, άλλους γλωσσικούς κόσμους, το πιο συνηθισμένο φαινόμενο σε κάθε γλώσσα άρα και στην Ελληνική είναι οι δάνειες λέξεις, που είναι εμφανείς και στο παρόν Λεξικό, όπως είναι εμφανείς και οι αντιδάνειες λέξεις και η μεγάλη κατηγορία των ελληνογενών ξένων λέξεων, οι οποίες αποτελούν προσφορά τού ελληνικού γλωσσικού πολιτισμού στις άλλες γλώσσες.

Τέλος, το χαρακτηριστικό γνώρισμα αυτού τού Ετυμολογικού Λεξικού είναι ότι διαβάζεται από την πρώτη μέχρι την τελευταία λέξη που περιλαμβάνει.